YENİ DÖNEM VİZYONU
Bu programda, özellikle yapılacak yeni çalışmalar ve üretilmesi planlanan istatistikler ve çalışmalar alanında yer alan konular ile büyük verinin istatistik üretim sürecinde daha yaygın kullanımı, veri entegrasyonunun güçlendirilmesi, dijitalleşme, erişilebilirlik ve alternatif veri kaynaklarının kullanılmasında ilerlemeler sağlanması hedeflenmiştir.
Bu konuların istatistik üretim sürecinde halihazırda kullanıldığı durumlar ve kullanılması planlanan projeler aşağıda özetlenmiştir.
Büyük Veri ve Veri Entegrasyonu
Geleneksel yöntemlerle yönetilemeyen veya analiz edilemeyen çok büyük ya da karmaşık veri setlerine büyük veri adı verilir. Hacim (volume), hız (velocity) ve çeşitlilik (variety) kelimelerinin baş harfleriyle oluşan 3V ifadesi büyük verinin karakteristik özelliklerini ifade etmektedir. Büyük veri, sayılan bu karakteristik özelliklerin birini ya da birkaçını aynı anda taşıyabilmektedir. Büyük veriden, istatistikler üretebilmek, makine öğrenimi algoritmalarını uygulayabilmek, gelecek tahmini yapabilmek için sahip olunan verinin güvenilir olması şarttır.
Arama motorları üzerinden yapılan aramalar, sosyal medyada paylaşılan fotoğraf ve düşünceler, e-ticaret siteleri üzerinden yapılan alışveriş sonucunda oluşan kayıtlar elektronik olarak tutulan veri hacminin oldukça büyümesine sebep olmuştur. Gittikçe büyüyen bu verinin sahibi çoğunlukla özel sektördeki firmalardır. “Bilgi güçtür” ilkesinden yola çıkarak bu bilgilere sahip olan firmalar gittikçe güçlü hale gelmeye başlamıştır. Örneğin, bir arama motoru sitesi yapılan aramalara göre, grip salgınının hangi ülkelerde yaygın olduğunu ve hangi ülkede ne zaman grip salgını olacağını başarılı bir şekilde tahmin etmiştir.
Türkiye’de de büyük veri kullanımı artmaya başlamıştır, özellikle e-ticaret alanında öneri sistemleri ve bankacılık alanında dolandırıcılık tespiti gibi uygulamaları bulunmaktadır.
Doğru analiz metotları ile yorumlandığında önemli stratejik bilgiler edinmeye imkan sağlayabilen büyük verinin kullanımı, küreselleşme ile birlikte artan rekabet ortamında daha da önemli hale gelmiştir. Özellikle farklı kaynaklardan gelen verilerin birbirleriyle konuşabiliyor olması veriyi değerli kılar. Sadece büyük veri sistemleri için değil geleneksel olarak kullandığımız sistemlerde de farklı veri kaynaklarından gelen verilerin entegre edilebiliyor olması veriden çok daha değerli bilgilerin çıkartılmasında önemli rol oynar. Örneğin, sadece kişilere ait eğitim bilgilerinin bulunduğu bir veri seti sadece eğitim ile ilgili analiz yapılabilmesine, istatistik üretilebilmesine olanak sağlarken, bu veri seti yine aynı kişilere ait istihdam verisiyle birleştiğinde hangi bölüm mezunlarının hangi sektörde çalıştığı gibi daha dikkat çekici, daha değerli analizlerin yapılmasına olanak sağlamaktadır.
Büyük verinin avantajı kullanılarak daha hızlı, daha etkili ve daha fazla sayıda istatistik üretebilir. Ayrıca ekonomik açıdan büyük verinin kullanımı istatistik üretim maliyetlerini uzun vadede kısma olanağı sunmaktadır. Büyük verinin resmi istatistiklerde yardımcı veri olarak kullanılması, geleneksel mevcut istatistiklerin de kalitesini artırmaya yarayacaktır. Ayrıca büyük veriyi yardımcı veri olarak kullanarak anketlerdeki soru sayıları ya da anketlerin sayıları azaltılabilir, potansiyel yeni bilgiler büyük veri kaynaklarından keşfedilebilir.
Bu anlamda resmi istatistiklerde büyük veri kullanımı dünyanın önde gelen istatistik ofisleri açısından çekici hale gelmeye başlamıştır. TÜİK’te ise büyük veri konusunda Ar-Ge çalışmaları 2013 yılının Kasım ayından itibaren hızlandırılmaya başlanmış olup büyük verinin kullanımına yönelik çalışmalar çeşitli istatistik üretim alanlarında yapılmaktadır.
Dijitalleşme
Dijitalleşme, henüz dijital ortama aktarılmamış olan bir verinin herhangi bir bilgisayar tarafından okunabilecek hale gelmesi sürecine verilen addır. Dijitalleşmedeki amaç genellikle yeni bir değer üretmek olabilmektedir. Dijitalleşme sayesinde sahip olunan veriler, iş akışları çok daha anlamlı ve yönetilebilir hale gelmektedir.
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte cep telefonu, bilgisayar, sensörler gibi birçok elektronik aletin kullanımı yaygınlaşmıştır. İnternetin de daha yaygın ve hızlı hale gelmesiyle birlikte teknoloji, dünya nüfusunun büyük bir kısmının hayatının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Bu konuyla ilgili verilebilecek en çarpıcı örneklerden biri Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS)’dir. Geçmiş yıllarda bu tür kayıtların tutulabilmesi için belirli bir günde kısıtlamalar uygulanarak bireylerin evlerine gidilip, demografik bilgiler kağıt ortamına kaydedilirdi. Günümüzde ise, artık her birey doğum, ölüm, adres değişikliği gibi durumlarda e-devlet hizmetini kullanarak bu bildirimleri yapabilmektedir. Elde edilen bu tip veriler Coğrafi Bilgi Sistemleri ile hem istatistik üretiminde hem de karar alıcılara yol gösterecek karar destek sistemleri gibi dijital altyapı sistemlerinde kullanılabilir.
Alternatif Veri Kaynaklarının Kullanımı
Bilindiği üzere, resmi istatistik üretiminde idari kayıt ve anket verileri temel kaynağı oluşturmaktadır. Son yıllarda, dünyadaki farklı örneklere bakıldığı zaman, bu kaynaklar dışındaki kaynakların da özellikle resmi istatistik üretmeye yardımcı veri olarak kullanıldığı gözlemlenmektedir. Web kazıma (scraping), sosyal medya ve sensör verileri alternatif veri kaynaklarının popüler örneklerindendir.
Turizm istatistiklerinde cep telefonu verilerinin, fiyat istatistiklerinde barkod verisi kullanımı ve web scraping verilerinin kullanılması, dünyada alternatif veri kaynaklarının resmi istatistik üretiminde yardımcı veri olarak kullanımına örnek teşkil etmektedir.
Alternatif Veri Derleme Yöntemlerinin Kullanımı
2020 yılı Mart ayında Covid-19 salgınının ülkemizde de ortaya çıkması sonrasında yüz yüze görüşme yöntemi (CAPI) ile veri derlemek büyük ölçüde olanaksız hale geldiğinden, özellikle Hanehalkı araştırmalarında telefon ile veri derleme yöntemi (CATI) kullanılmaya başlanılmış ve büyük ölçüde başarılı olunmuştur. Telefonla veri derleme yönteminin başarılı olması adına cevaplayıcıların güncel telefon numaralarının edinilmesi için bu verilere sahip Kurum/Şirketler ile kurumsal anlamda görüşülerek ilgili protokoller çerçevesinde güncel telefon bilgileri temin edilmiştir ve edinilmeye devam edilmektedir.
Bu dönemde, cevaplayıcılarla kurumsal iletişimi güçlendirmek ve telefon yoluyla veri derleme yöntemini geliştirmek adına TÜİK Çağrı Merkezinin (ALO 124) fizibilite ve altyapı çalışmaları tamamlanarak kullanımına başlanılmıştır. Özetle cevaplayıcılara giden aramaların tek bir kanaldan çıkması, gelen aramaların tek bir kanalda toplanarak yanıtlandırılması ve yönlendirilmesi gibi hususların gerçekleştirilebildiği Çağrı Merkezi altyapısı, TÜİK’in 26 Bölge Müdürlüğüne de konumlandırılmıştır. Bölge Müdürlüklerindeki personele de operatörlük eğitimleri verilerek Çağrı Merkezi uygulamasının Bölge Müdürlüklerinde de başarı ile uygulanabilmesi sağlanmıştır.
TÜİK bünyesinde ALO 124 TÜİK çağrı merkezi, vatandaşlarımızla daha güvenilir, daha kolay ve daha kaliteli iletişim sağlamak amacıyla kurulmuştur.
ALO 124 çağrı merkezi aracılığı ile cevaplayıcılar veya kullanıcılar;
- TÜİK'e hızlı erişim sağlayacaktır.
- Anket çalışmaları ile ilgili bilgileri 124 hattı üzerinden hızlıca elde edebileceklerdir.
- Bilgi talepleri, internet sitemizin yanı sıra Alo 124 üzerinden daha hızlı karşılanabilecektir.
- Veri gizliliği ve veri güvenliği hususlarında Karşılama Ses Kaydı ile bilgilendirilebileceklerdir.
Ayrıca TÜİK için inovasyon projeleri kapsamında yer alan Alo 124 ile çağın gereksinimlerine uygun olarak; web (CAWI) ve yüz yüze görüşme (CAPI) veri derleme yöntemlerimize ek olarak telefon ile veri derleme yöntemi (CATI) eklenmiştir.
Çağrı Merkezimizle; kaliteli ve kontrollü bir iletişimin sağlanması, verimliliğin arttırılması, düzenli ve sürekli veri akışının sağlanmasının yanı sıra hizmetlerin iyileştirilmesi yönünde cevaplayıcılar/kullanıcılardan geri bildirimlerin daha hızlı alınması ve vatandaşlarımızın memnuniyetinin artırılması hedeflenmektedir.
Erişilebilirlik
TÜİK tarafından üretilen istatistiklere ilişkin A grubu mikro veriler, Ankara, İstanbul, İzmir, Adana, Antalya, Gaziantep, Van, Erzurum, Zonguldak, Edirne, Konya, Diyarbakır ve Samsun Bölge Müdürlüklerinde mevcut olan, kapalı bir ağ içinde ve veri aktarımına imkan vermeyecek şekilde tasarlanmış Veri Araştırma merkezlerinde (VAM) ve veri gizliliği ilkesi çerçevesinde istatistikî birimlerin doğrudan tanınmasını sağlayacak bilgileri gizlendikten sonra çalışılabilmektedir. Elektronik Veri Araştırma Merkezi (E-VAM) ile gerek A grubu mikro verilerin gerekse farklı şekillerdeki veri setlerinin, kullanıcıların VAM’a gelmelerine gerek kalmadan çalışılabilmesine imkan tanıyacaktır. E-devlet ve SMS doğrulaması ile yetkilendirilmiş kullanıcıların, veriler üzerinde çalışabilmeleri amacıyla oluşturulan bir portal olan E-VAM ile veriler internet erişimi olmayan bir ortamda incelenebilmekte, istenen analizler yapılabilmekte ve alınmak istenen çıktılar uzman kontrolü sonrası kullanılabilmektedir.