GENEL BİLGİLER
Resmi İstatistik Programı (RİP), resmi istatistiklerin üretimine ve yayımına ilişkin temel ilkeler ile standartları belirlemek, ulusal ve uluslararası düzeyde ihtiyaç duyulan alanlarda güncel, güvenilir, zamanlı, şeffaf ve tarafsız veri üretilmesini sağlamak amacıyla 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu’na dayanılarak beşer yıllık dönemler için hazırlanmaktadır.
“RİP 2007-2011” ile 2007 yılından itibaren Türkiye İstatistik Sistemi’nde programlı döneme geçilmiştir. İkinci RİP 2012-2016 yıllarını, üçüncü RİP 2017-2021 yıllarını kapsamıştır. Dördüncü RİP 2022-2026 yıllarında uygulanacaktır.
RİP'in temel amacı, disiplinli bir istatistik yönetimine geçerek, disiplinli bir istatistik üretim süreci oluşturmaktır. Türkiye İstatistik Kanunu sadece Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’i değil, Türkiye İstatistik Sisteminde istatistik üretimine katkıda bulunan kurumların tamamını kapsamakta ve düzenlemektedir.
Programla, resmi istatistiklerin üretiminde ve yayımında karşılaşılan mükerrerlikler önlenmekte, cevaplayıcı yükü azaltılmakta, kamuda insan gücü ve kaynak tasarrufu sağlanarak resmi istatistiklere olan güven daha da artırılmaktadır. Ayrıca, söz konusu programla resmi istatistiklerde standardizasyon sağlanmakta, sorumlu ve ilgili kurumlar tanımlanarak, hangi verinin hangi kurum tarafından, hangi yöntemle ve hangi dönemler için derleneceği ve ne zaman yayımlanacağı konularına açıklık getirilmektedir.
Program dönemi için öngörülmemiş, ancak dönem içinde kurum/kuruluşlarca üretilmesine ihtiyaç duyulan istatistiklerin yıllık güncelleme tarihine kadar TÜİK ile işbirliği yapılmak suretiyle resmi istatistik niteliği kazanması sağlanabilir. İlgili konu ilk revizyonda programa dahil edilir. 2007 yılında ilk Programın yürürlüğe girmesiyle birlikte, TÜİK’in yayımladığı verilerin yanı sıra, RİP’te diğer kurum ve kuruluşlar tarafından Program kapsamında üretilmesi öngörülen veriler resmi istatistik olarak kabul edilmiştir. Böylece ihtiyaç duyulan her alanda güvenilir tek bir resmi istatistik üretilmesi sağlanmıştır.
İlk plan döneminde (2007-2011); resmi istatistiklerin üretiminde ve yayımında karşılaşılan mükerrerliklerin önlenmesine, cevaplayıcı yükünün azaltılmasına, kamuda insan gücü ve kaynak tasarrufu sağlanmasına çalışılmıştır. Bu dönemde ayrıca, resmi istatistiklerde standardizasyon sağlanması, sorumlu ve ilgili kurumların tanımlanması, verinin hangi yöntemle derleneceği ve hangi dönemler için ne zaman yayımlanacağı gibi konulara açıklık getirilmiştir.
İkinci RİP (2012-2016) ile birlikte ulusal kalite standartları belirlenmiş, idari kayıtların envanteri oluşturulmuş, resmi istatistik portalı açılmış, uluslararası veri gönderim sistemi kurulmuş, metaveri bilgileri oluşturulmuştur. Bu dönemde ayrıca, resmi istatistiklerde kalite unsuru ön plana çıkartılmış, verilerin metaverisiyle birlikte sunumu üzerinde yoğunlaşılmıştır. 2012-2016 yılları için programlanan RİP ile birlikte, idari kayıtları referans alan istatistiklerin sistematize edilmesi gündeme alınmış, devletin çeşitli kurumlarınca farklı verilerin üretilmesi disipline edilmiştir. Buna göre; daha doğru daha tutarlı kaynak verisinin resmi istatistik olarak yayımlanması, idari kayıtlara erişimi kolaylaştırmak, araştırma sayısını düşürmek amaçlanmıştır.
Üçüncü RİP (2017-2021) ile veri entegrasyonu, idari kayıtların istatistik üretimde kullanımının artırılması, veri güvenliği ve veri gizliliği, idari kayıtların TÜİK'e açılması ile gerçek ve tüzel kişilerin tanımlayıcı bilgilerinin ve değişkenlerin standart hale getirilmesi konularına öncelik verilmesi hedeflenmiştir. Bu dönemde, istatistiklerde zamanlılığın iyileştirilmesi, daha çeşitli sektörel ve bölgesel istatistik üretilmesine olanak sağlanması, idari kayıt ve benzer veri kaynaklarının kullanımının artırılması ile cevaplayıcı yükünde azalma, kurumsal iş yükünün azalması, kamu kaynaklarının en etkin şekilde kullanılması konularında ilerleme sağlanmıştır.
Dördüncü RİP (2022-2026) ile veri entegrasyonunun güçlendirilmesi, dijitalleşme, erişilebilirlik ve alternatif veri kaynaklarının kullanılmasında ilerlemeler sağlanması hedeflenmiştir. Ayrıca, bu dönemde uluslararası kurum ve kuruluşlara veri gönderiminde uluslararası veri gönderim sistemi (UVGS) aracılığıyla kontrolün artırılması ve uluslararası düzeyde eksik olan Türkiye verilerinin RİP Çalışma Grupları tarafından tespit edilerek gönderiminin sağlanmasına yönelik çalışmaların yapılması planlanmıştır.
RİP 2022-2026 hazırlık çalışmaları kapsamında, çalışma grupları revize edilmiş, bu gruplar tarafından toplantılar gerçekleştirilmiş ve bu toplantılarda paydaş kurumlarca üretilen istatistiki bilgilerin mevcut durumu, veri kaynakları, veri derleme yöntemleri, kullanılan sınıflamalar, resmi istatistiklerin hangi kurum tarafından ve ne zaman yayımlanacağının belirlenmesine yönelik değerlendirmeler yapılmıştır.
Toplantılar sonucunda alınan kararlar çerçevesinde ilgili çalışma grubu üyeleri tarafından hazırlanan raporlar doğrultusunda taslak Program oluşturulmuştur. Taslak “RİP 2022-2026” İstatistik Konseyi’nin istişari görüşleri doğrultusunda karara bağlanmıştır.